Waga jest już w powszechnym użyciu kilka tysięcy lat i niemożliwy byłby bez niej żaden handel ani produkcja. Począwszy wagi kuchennej, poprzez urządzenia za pomocą których kontrolujemy naszą masę, po laboratorium medyczne, sklep, hurtownię a nawet kuter rybacki; wszędzie niezbędne są wagi. Te dzisiejsze, oprócz określenia masy produktu, potrafią zamienić ją na dowolne jednostki obliczyć cenę i wydrukować etykietę.

Początki wag

Do wynalezienia wag przyczynił się prymitywny handel. Niektórzy historycy uważają, że przyczyną pojawienia się wagi, było rozpoczęcie posługiwania się kruszcami szlachetnymi, wymagające dużej dokładności w określaniu ich ilości. Pierwszymi wagami były wagi prostodźwigniowe, które budowano z drewna i lnu. Zasada ich działania polegała na tym, że na równoramiennych dźwigniach zawieszany był towar o podobnej masie. Wydaje się, że pomysł ich wykonania został zaczerpnięty ze sposobu przenoszenia na ramionach towarów, zawieszonych na bambusowych lub drewnianych drągach. Przedmiotem, który zainspirował handlujących było prawdopodobnie tzw koromysło, czyli drewniana belka, na której zawieszano ciężkie kosze lub wiadra z wodą w celu ich przeniesienia.

 

Wagi w starożytności

Historycy piszą o pierwszych wagach, które znali mieszkańcy Mezopotamii. Miały one znaczenie symboliczne, które odnaleźć można również w wielu innych kulturach. U muzułmanów bowiem, ważeniem dusz na Sądzie Ostatecznym zajmował się Archanioł Gabriel, a w religii chrześcijańskiej kilka wieków później, w XV w., Michał Archanioł. Waga od wieków miała również duże znaczenie w symbolice wymierzania sprawiedliwości. Wzmianki o wagach pojawiają się również u Egipcjan ok 5 - 7 tysięcy lat temu. Używali oni wag dwuramiennych z szalkami zwieszającymi się u ich końców, których dźwignia opierała się na stojaku.

Prawdziwa rewolucja w ważeniu dokonała się po wynalezieniu odważników. Pierwszymi wzorcami masy były wówczas ziarna jęczmienia, prosa i pszenicy. Stąd też wywodzi się babilońska jednostka masy „sze” i grecki „keration”, który oznaczał po prostu nasiona chleba świętojańskiego. Były one bowiem bardzo twarde i idealnie nadawały się na odważniki. Do dziś słowo to przetrwało w systemie miar jako „karat”.

Z czasem, ciężarki przybrały kształt kul – z kamienia, brązu, żelaza czy hematytu. Często były bardzo zdobione. W Grecji, odciskano na nich wizerunki żółwi czy delfinów, w Babilonii, używano ciężarków - lwów, u afrykańskiego plemienia Aszanti - słoni, a w Egipcie - głów byków. Poprawna waga ciężarków była tak ważna, że w Grecji ich wzorce przechowywano na Akropolu i zaopatrzone były one w specjalne dedykacje dla bogów.

Jednak waga równoramienna wymagała cierpliwości podczas ważenia, i trzeba było dość długo czekać, aż urządzenie się uspokoi. Dlatego też, około III wieku p.n.e., pojawiła się waga rzymska, która miała jedno ramię krótsze, drugie dłuższe i nazywana była bezmianem. Na krótszym ramieniu zawieszano towar, na drugim podczepiano ciężarek, przesuwany aż do uzyskania równowagi. Wynik odczytywany był ze skali. Wagi takie kuto wówczas z brązu lub żelaza, a odważnik często miał kształt ludzkiej głowy, np. należącej do cesarza.

 

Rozwój znaczenia wag

Wagi przydawały się przede wszystkim w handlu, więc wraz z jego rozwojem zwiększało się ich znaczenie. W średniowieczu, przyznawano miastom prawo posiadania wag miejskich, na których każdy kupiec musiał oficjalnie zważyć przywieziony towar. W ówczesnych „domach wagi”, znajdował się wyznaczony wagmistrz, który za swoje usługi pobierał opłatę. Nie obowiązywał jeszcze wówczas jednolity system miar – trzeba było więc oznaczyć towar wedle systemu lokalnego. W Polsce, już w 1565 roku, Sejm w Piotrkowie ogłosił prawo regulujące wagi i miary na terenie Korony. Ważono wówczas w funtach, kamieniach i cetnarach.

Pierwsze wzmianki o wagach sprężynowych pochodzą z początku XVII wieku. Na haku wieszano wówczas towar a sprężyna wyciągała się i wskazywała odczyt. Zaletą był niewielki rozmiar i brak odważników. Mechanizm okazał się jednak tak niedokładny, że nie został nigdy zalegalizowany. System sprężynowy znalazł jednak później zastosowanie w wagach kuchennych i wędkarskich. Przykładem dość złożonej wagi sprężynowej może być waga do paczek pocztowych z kołową podziałką i obracającą się wskazówką.

 

Nowa era wagi

W 1670 roku, francuski matematyk Gilles Personne de Roberval zapoczątkował rozwój wag mechanicznych i wprowadzenie nowych rozwiązań. Przyczyniło się do tego odkrycie przez niego zasady równoległoboku. W 1669 roku, skonstruował on wagę prostodźwigniową z szalkami na górze urządzenia. Na jednej z nich, kładło się produkt, na drugiej odważnik a następnie sprawdzano, czy się równoważą. Mechanizm był nieprecyzyjny, więc się nie przyjął. Kolejnym, ważnym wynalazkiem była waga Josepha Berangera, francuskiego wynalazcy i biznesmena, którą skonstruował on w 1847 roku. Wyglądem przypominała swoją poprzedniczkę skonstruowaną przez Robervala i składała się z dźwigni głównej, dwóch dźwigni pomocniczych, czterech wieszaków, dwóch siodełek podszalkowych, postumentu wagi oraz dwóch wskazówek. Okazała się jednak o wiele precyzyjniejsza i wagi te zaczęto produkować wówczas masowo. Również w Polsce, wagi takie produkowano w fabrykach W.Hessa, J.Caudra, Ideal z Lublina oraz J,Sperlinga z Warszawy.

Wagi pochodzące z Warszawy zaopatrywano w syrenki, a wyprodukowane we Lwowie – w lwy. Polskie wagi łatwo jest rozpoznać, bo na ich produkcję nie szczędzono materiałów. Wskazówki wyznaczające położenie równowagi były ozdobne. Wykonywano je z mosiądzu w kształcie głów różnych ptaków. Szale najczęściej robiono z mosiężnej, miedzianej lub stalowej blachy. Zazwyczaj jedna z nich była przymocowywana na stałe, drugą natomiast wykonywano w postaci zdejmowanej miski.

Natomiast pierwszą wagę do wozów wykonał w 1718 roku J. Leupold w Lipsku. Niewiele później w 1741 roku powstała już waga do wozów, niewiele różniąca się od obecnie stosowanej. Była ona dziełem J. Wyatta. Natomiast, na początku XIX wieku, powstały wagi sklepowe, z talerzami ponad systemem dźwigni. Z kolei, za twórcę wagi laboratoryjnej o nożowym podparciu belki uchodzi J. Black.

Współczesne wagi medyczne ważą 1 kilogram z dokładnością niekiedy do 1/100 000 gramów. Dzisiejsze wagi do pojazdów ważą nawet wagony kolejowe i mają długość platformy do 30 metrów.

 

Czy wiesz że

  • Najczulszą mechaniczną wagę skonstruowali w 2012 roku naukowcy z Barcelony. Można za jej pomocą zważyć najmniejszą jednostkę masy w układzie SI - joktogram, czyli kwadrylionową część grama.
  • W Chinach, budowano wagi opiumowe do porcjowania narkotyków, wagi monetarne służyły do sprawdzania, czy pieniądze nie były fałszowane a istniały nawet specjalne wagi, które określały czy nabój z syfonu jest pusty czy pełny
  • W holenderskim miasteczku Oudewater, stoi do dziś miejska waga z XV wieku, gdzie ważono czarownice. Można było się tam zważyć i otrzymać certyfikat zapewniający, że nie jest się czarownicą, gdyż uważano, że są one lżejsze od normalnych ludzi, ponieważ nie posiadają duszy.

Wagi medyczne dostępne są w ofercie sklepu medycznego Kredos.